Türkçe > Tartışma

Bulgar bilimadamının (Ivan Kochev) pomakça'ya yönelik eleştirisi

(1/3) > >>

Тоска:
AÅŸağıda Bulgar bilimadamı Prof. Dr Ivan Kochev'in Yunanistanın geçmiÅŸ yıllarda pomakça ile yaptığı çalışmalara yönelik eleÅŸtirileri yeralmaktadır. Bu makale sitemizin görüşlerini yansıtmamakla birlikte taraflı tarafsız her görüşün deÄŸerlendirilmesi maksadıyla yayımlanmıştır. Kaynak gösterilmeden alıntı yapmayınız.  


Pomak dili gramerinin”, “Pomakça-Yunanca sözlüğün”  ve “Yunanca- Pomakça sözlüğün” 1995-1996 yılında komÅŸu Yunanistan’da (Selanik) yayınlanmaları siyasi sipariÅŸtir ve giydirildikleri dilbilimi ÅŸekline raÄŸmen bu ilimle hiç alakaları yoktur. 1913, 1919 ve 1944 yıllarındaki savaÅŸlardan sonra Yunanistan topraklarında kalan bir kısım pomakları kendi başına etnik grup ilan etmeleri ve yeni müellif dil icat etmelerinin amacı bu halkı Bulgaristan Cumhuriyetindeki kökeninden ayırmaya ve daha sonra eritmeyi amaçlamaktadır. EÄŸer güney komÅŸumuz(Yunanistan) gerçekten okullarda anadilini uygulama hakkında uluslararası anlaÅŸmaya uymak isteseydi okullardan  gerçekten yabancı dil olan Türkçe’yi kaldırdıktan sonra(ÅŸimdiye kadar sadece dini nedenlerle okutulan), yazınsal Bulgarca dilini ve otantik slavbulgar alfabesini tekrar uygulamaya koymalıydı. Geleneksel slavbulgar harflerinden kaçınarak yunan veya Latin harflerin kullanımı planladıkları dava hakkında açık göstergedir. Dilin ismini “Bulgarca” yerine “Pomakça” adlandırmaları bu yazarların düşüncelerini aydınlatmaktadır.

Bulgar bilim adamlarının Yunanistan ve Türkiye’de olduğu gibi, tüm dünyada çok iyi bilinen gerçekleri tekrar ispat etmeye çabalamalarının gerekmesi rencide edicidir. Yunanistan sınırlarında kalan pomakların sayıları - değişik ve biri biri ile çelişkili kaynaklara göre - 40 000 ile 100 000 arasıdır. Bunlar ekseri Selanik - İstanbul - Smolyan - Ak(Ege) denizi bölgesindedir. Hırvat kökenli Viyanalı büyük bilim adamı Vatroslav Yagiç’in yazdığı gibi bu bölgedeki tüm Bulgarların şivesi IX. asırda Selanikli kardeşler Kiril ve Metodiy’in yazılımını yarattıkları eski Bulgarca’ya en yakındır.

Bulgaristan topraklarındaki pomaklar hakkında XIX.asrın 60 senelerinde Tuna Valisi, daha sonra Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu BaÅŸ veziri Mithat paÅŸa’nın bu bir milyonluk nüfusun Ä°slamlaÅŸtırılan Bulgar kökenli olduklarına dair sözleri bilinmektedir. Balkan savaşına kadar Syar ve Selanik’teki Yunan konsolosları Atina’daki Yunanistan DışiÅŸleri Bakanlığına raporlarında devamlı denize doÄŸru yayılan “Bulgar toplumlarından” ve bu arada tamamen kaybolan Yunan azınlıklardan ve Türk azınlığının da önemsiz boyutlara düşmesinden bahsetmektedirler.  Bazı raporlarda Bulgar etnik isimlendirmeye paralel olarak Bulgarca konuÅŸanlar ismi de geçmektedir. Etnik isimlendirme tamamen bulandırılmak için Balkan savaşından sonra Yunan belgelerinde “Slavlar” veya “Slavca konuÅŸanlar” olarak deÄŸiÅŸmekte.

Bulgar müslümanları hakkında Yunan toplumcuları “Pomaklar” ünvanını, kullandıkları dile de “Pomakça” dili ünvanını vermişler. Pomaklar denilen toplumun onda dokuzu Bulgaristan’da yaşamaktadır ve Türk egemenliğinde islamlaştırılan Bulgar Hıristiyan kökenlidirler. Tam olarak kökeninin açıklanmamasına karşın - bu halk kötü kaderlerini andığı için - Pomak ve Pomak’ça terimlerini rencide edici kabul etmektedir. Bazıları Pomak isimlendirmesini pomagam(yardım ediyorum/Türklere/), başkaları aldanıyorum(ondan), kurtuluyorum(ondan), bir başkaları müslüman(laştırıyorum) v.b. benzetmektedir.

Pomak gramerinin ve sözlüklerinin çağdaş yunan yazarları Pomak, Pomakça sözlerinin kökeninin Bulgarca olduğunu gözden kaçırmışlar ve bununla bu halkın Bulgar olduğunu dolaylı şekilde kabul etmektedirler. Yunanistan’da bazı kökenbilimcilerin Pomak kelimesinin eski yunanca öneki poti(proti,pros) “kadar”, “oradan” anlamı ve Maketia, Makedonya, açıklamalı olarak “Makedonya’ya yakın ikamet edenler, Makedonlara yakın” bağlamını yapma denemeleri safçadır.

Dilin isminin değiştirilmesi-bulgarca yerine pomakça-olayın özünü değiştirmez. Belçikada’ki Valonca dili hala Fransızca dili sayılmaktadır, aynı ülkedeki Flamanca dili-Nederland(holandaca) dilidir. Rusya’daki Karel dili Fince dili olmaya devam etmektedir, sözde Moldova dili de Moldova Cumhurbaşkanı Mirça Snegur’un dediği gibi Romence’den başka bir şey değildir.
Hiç kimsenin şüphesi yoktur ki sözde Amerikanca dili İngiliz dilinin bir şekli(daha doğrusu İngilizce’nin kendisi), “Avusturya” dili ise sadece almanca’dır bazı bölgesel farklar olmasına rağmen.

Yunan basınında Pomak “dili”’nin yaratılması bir Yunanlı’nın, üç Pomak öğretmenin ve bu yayımlara maddi destek sağlayan bir yurtsever işadamının özel teşebbüsü gibi lanse edilmekte. Gramerin ve sözlüklerin tanıtımı 10.05.1996 tarihinde Atina’nın en eski ve en görkemli “Büyük Britanya” otelinin tören salonunda o zamanın toplumun önde gelenlerinin (bürokratlar ve siyasetçiler) katılımında gerçekleştirilmiştir. Bu tanıtım teşebbüsün “özel” oluşu tezini savmaktadır. Bunların yazılması siparişi resmi devlet makamlarınca, daha doğrusu ordu tarafından yapıldığı açık ve nettir. Bu törene katılanların görüşlerini açıklayan konuşmalardan yayımlanan ve devletin bu “bilimsel” davaya katkısının belli olduğu bazı kısımlar vereceğim.

    Meclis  BaÅŸkan yardımcısı ve Ksanti milletvekili sayın Panayotis Sguridis konuÅŸmasında dönemi deÄŸerlendirirken Yunan devletinin iç savaÅŸtan sonra Pomakların (konuÅŸtukları dilin slav kökenli olması nedeni ile) Bulgaristan’a müracaat edebileceklerini düşünerek akılsızca ve büyük zarara yol açarak “müteffiki” Türkiye’ye yönlendirmeyi tercih etti. Bundan dolayı Teoharidis’in davası Pomaklara “Tarihi vazifesi” olarak deÄŸerlendirildi.  Eski  milletvekili  Sayın Virginiya Tsuderu' de konuÅŸmasında aynı konuya deÄŸindi. MilletvekilliÄŸi  döneminde DışiÅŸleri  Bakanlığında  Bakan  Yardımcısı  olarak devletin azınlıklara yönelik tutumunu deÄŸiÅŸtirmeye çalıştı.... Adalet bakanı sayın Venizelos  Ã¶rnek olarak Pomak dilinin temellerini kuran sayın Teoharidis’i desteklemenin öncüsü sayın EmfietzoÄŸlu’nun  sahibi olduÄŸu “Mihaniki” Ä°nÅŸaat ÅŸirketi’nin yaptığını anlamlı bulduÄŸunu belirtmiÅŸtir.  Törende birçok Bakan, Milletvekili, kilise temsilcileri, Atina Akademisi BaÅŸkanı ve çok yüksek akademik hakimler, DışiÅŸleri Bakanlığından diplomatları, kara kuvetleri genel kurmay baÅŸkanlığı temsilcisi genereal Parayordakis (bundan bir ay önce onun  Ã¶ncülüğünde  ilk  küçük, fakat  Ã¶nemli  Pomakça - Yunanca   sözlük  Ã§Ä±ktığı için kendisi bu davayla çok ilgili)  ve daha baÅŸka kiÅŸiler hazır bulundu.  Bir iki ay önce Rıdvan Karakoca tarafından Dürdüncü kolordu Yunanca-Pomakça sözlüğü yayımlandı. Åžimdi ise Teoharidis’in davası. EÄŸitim Bakanlığının diÄŸer adımı atacağını umuyoruz. Bu adım Selanik Hususi Pedagoji Akademisinde Pomakça dilini eÄŸitime dahil ederek orada azınlıkların öğretmenleri yetiÅŸtirilerek pomakların okullarında pomakça dilini eÄŸitebilmek”.

 Sarandos Kargasos’un  dezenformasyonu Yunanca’nın Pomakça kelimelerin kökeninde, temelinde olduÄŸu iddiası merak uyandırıyor. Bunlar bir zamanlar Pomakların kullandığı eski ve orta eski yunanca’dan kalıntılar (arnisvam = arnume - reddediyorum, harisvam = harizo - bağış ediyorum, telem = temel v.s.) Teoharidis 26 000 kelime toplamıştır, ziraatçı dili için muazzam bir rakam.

  Toplama yöntemi olarak öncelikle “Glisiki eteria”-nın(1961) “Halk dili malzeme toplama yöntemi”-ni göz önünde bulundurmuÅŸtur. Alfabe olarak yunan ve Latin alfabesini kullanmıştır - 28 harf ve iki dil iÅŸareti. Pomak’ça dilinde bulunmadıkları için Yunanca’daki “delta” ve “tita” kullanılmamaktadır. Yunanca-Pomakça sözlükte kelime önce yunanca bilgilerle yazılmış, ardından Latince ile. Tercümeyi müteakip daha iyi pekiÅŸtirmek için -bir karakteristik deyim verilmiÅŸtir. ÖrneÄŸin: yaham=epiveno(biniyorum). Yaham sas pulmono=epiveno met o leforio-otobüse biniyorum (not: mütekip yayımda cümlebilgisi ve yazılım düzeltilsin). Pomakça-Yunanca sözlük de aynı yöntemle yayımlanmış. Gramer iki bölümden oluÅŸturulmuÅŸ: birincisi saf gramer(fonetik, fiiller,  etimoloji v.s.), ikincisi “öğretmensiz” dil eÄŸitim el kitapları sistemleri ÅŸeklinde kelime ve deyimler sunmaktadır.

 Kitap Pomaklardan baÅŸka Trakya’daki tüm devlet ve askeri görevlilerin  zaruri yardımcısı olmalı. Pomakların yunanca bilmeleri yetmez. Onlara yaklaÅŸabilmemiz için ilgili devlet makamları Pomakça bilmeleri ve saygıyla kullanabilmeleri gerekmektedir. Pomakların dillerini erken incelemeye baÅŸlamamıza raÄŸmen fazla oyalandık. Ocak 1875 tarihli(dikkatsizlik nedeni ile 1874 yazıyor) “Viron” dergisinin 12.sayısında(sayfa 884-885) yayımlanan Vl. G. Skordelis’in “Yunan sözlüğü(Rodoplar’dan)” isimli çalışmasından bahsediyorum. Bu çalışmasıyla Vl. G. Skordelis Pomak ÅŸarkılarının Bulgar koleksiyoncusu Verkoviç’in „Revue des deux mondes”-te (cilt 95, Ekim 1871) yazdıklarını savmaya çalışmıştır.

   Kasıtlı olarak verilen geniÅŸ alıntılardan yunan toplumunun bilinçli olarak “Yunanca’nın Pomakların kelimelerin kökeninde, temelinde”, bunlar “bir zamanlar Pomakların kullandığı eski ve orta eski Yunanca’dan kalıntılar” olduÄŸu ve Pomak ÅŸarkılarının Bulgar koleksiyoncusu Verkoviç’in yazdıklarının gerçeÄŸi yansıtmadığı kanıtlanmalı v.s. ÅŸeklinde kandırıldığı fark edilmektedir. Yoruma gerek yoktur. Bir kısım Yunan aydını ve ordunun desteklediÄŸi bu planlı davanın hedefi bellidir; Türkçe dili reddedildikten sonra Yunan dili kurallarına yöneltilmiÅŸ gramerin yardımıyla, sözlüklerle, Yunanca yazılmış alfabelerle, Yunanca açıklamalarla v.b. yöntemlerle Pomakların YunanlaÅŸtırılmasıdır.

  Sözde “Pomak dili grameri” aslında nedir?

Daha önce bahsedildiÄŸi gibi, birinci kısım halen Yunanistan topraklarında dahi konuÅŸulmaya devam edilen Bulgar Rodop ÅŸivesinin bir sıra özelliklerini ordunun uygulamalı ihtiyaçları için Yunan grameri ile kıyaslayarak geliÅŸigüzel sergilenmekten ibarettir. Yazarın - sayın Teoharidis’in - pek Bulgarca dilini tanımadığı belli, ne  de slav özelliklerini, bundan dolayı da çok basit gramer hataları yapmakta. Sergilemede bir dizilim ve devamlılık oluÅŸturma konusunda “Öğretmensiz” yabancı dil öğrenme el kitapları yetersiz kalmışlar. zajkune , kopelune, majtÅ¡inu, kravunehi, kasabunehi, doÅ¡terunehi, magaretune ... Verici hal vesayet  hali ile tamamen karışık. Verici hal ÅŸekilleri vesayet hali temeline yazılmış: zajkune , kopelune, majtÅ¡inu, kravunehi, kasabunehi, doÅ¡terunehi, magaretune, v.s. Hallerin Yunanca’dan Bulgarca’ya aktarılması slav gramerin slavdışı ÅŸekil kazanmasına yol açmaktadır.

  Burada teknik nedenlerle görsel örnekler Latince verilmektedir:

Bulgar Rodop konuşmasında bulunan ve Yunanca’da bulunmayan üç üyeli postpozitif şekli yazarı terminolojik mantıksızlıklar yapmaya ve değişik hallerde tekrarlamalar göstermeye itmektedir: İsimlendirme hali detenu: Vesayet (?) - deteštu ve detenomu; Sorunluluk - detenu ve deteto, Ünvanlama - dete. Çok açık ve nettir ki detenu (sondaki o g şekle küçülmüştür) ve deteto(küçülmeden) ve Sorunluluk halleri de tekrarlanmazlar ve iki değişik üyelendirilmiş şeklin görüntüleridir: -no ve -to.

Dikkat çeken başka bir husus gramer dizilerinde s unsurlu üçüncü üye şekli daima görmezlikten gelinmektedir. O sadece görsel unsurlarda bulunabilir - Odajosa je guliama; Teftieres je liok, to je knižen; Hliabas je topal; Tavanas je bial v.s. Başka bir sözle, Yunanca’da bulunmayan üç üyeli postpozitif şekil yazar tarafından bazen hususi hali esneklik gibi algılanıyor (tabi burada isim ve üyelik şeklinin ikili düşeylenmelerinden bahsedilmiyor). Gramer şekillerini karıştırmasında Slavca(Bulgarca) ilişkilerini bilmediği gibi büyük pay da sayın Teoharidis’in hususi dilbilim hazırlığı eksikliği - o dilbilimci değil.

“Gramer”-de bulunan büyük miktardaki hataların sırf teknik nedenlerden olma ihtimali zayıf. Daha çok Yunanca’da bulunmayan tipik Bulgar seslerini algılayamamanın neticesidir: s yerine š- nastu yerine naštu; sies yerine šies; istam yerine ištam; šosti yerine snošti; tš. yerine ts — slontšeto yerine slontseto; prikaznitša yerine prikaznitsa: z yerine ž - zelezata yerine železata: fs. yerine tš - fsorna yerine tšorna ve daha başka.

  Buna raÄŸmen Teoharidis istem dışı Bulgarca dilinin diÄŸer slav dillerinden ayıran en belirgin örneklerini yansıtmıştır:  


1) Ä°simlerde düşey eÄŸilimlerinin kaybolması dil türünün deÄŸiÅŸimine yol açmıştır, Bulgarca dilinin sentetikten analitik ÅŸekle dönüşmesine yol açmıştır. Rodop ÅŸivelerinde Bulgar dilinin tamamında olduÄŸu gibi, rastlandığı ÅŸivelerin isim sisteminin analitik yapısının deÄŸiÅŸimini bile deÄŸiÅŸtirmeyen hal ÅŸekillerinin  kalıntılarına rastlanmaktadır;

2) Çok çeÅŸitlilikle gerçekleÅŸen isimlerde belirlilik kategorisinin mevcudiyeti - birkaç veya tek üyeli biçimle. Ä°ncelenen ÅŸivede -s, -n,  ve -t  hlábas, hlában, hlábat gibi genetik olarak yükselen eski yer isimleri unsurlarının üç üyeli biçim ÅŸekilleri mevcut. Bazı sınıra yakın ve batı Makedon Bulgar ÅŸivelerinde de durum aynı, üyeli biçimlendiren yer isimleri yine üç tanedir -v, -n, -t.

3) Mastarın evet-düzenlenmesi (da nabiet);

4) Geçmiş bitmiş ve geçmiş bitmemiş zamanları muhafaza (vórzuvah sa, vórzah sa);

5) Kıyaslama derecelerinin analitik oluşumu (ро visok, naj kropiet);

6) Gelecek zaman için değişik tanelerle analitik şekiller, bu örnekte še (še pravim);

7) Tamamlamayı ikilemek (kak gó zvot ajsvak haivanin?);

8 ) Toplam Bulgar sözlük birikimi ve büyük kısımda kelime oluşumu (voda, mečka, tele, dǎdo, dien, sin, zelen, nie, vie, borem sa, hubavo, lǎtus v.s.

9) Daha ayrını için  Ä°v. Koçev’in  â€œBulgarca dilinin temel ÅŸive bölünmesi. Bulgarca ÅŸive atlası - Toplama cild. GiriÅŸ kısmı.”, 1988 yayımı, sayfa 7-8.

  Ksanti (iskeçe) ÅŸivesi Rodop konuÅŸması olarak merkez rup ÅŸivesinin tüm özelliklerini paylaÅŸmaktadır.

   1.- Bu ÅŸivede bulunan belirtici hat eski Bulgarca’daki dört sesli harfte bulunması ve o için ortak tepki bulunması: ÑŠ, ÑŒ, Ñ« ve ѧ (doska, son, liok, tionko, koÅ¡ta, roka, zop, gliodam).  Smolyan, Madan, Ardino, Devin, PeÅŸtera, Asenovgrad ve Velingrad’ta bu ortak tepkime ô dur, yada tamamen muhafaza edilmiÅŸ geniÅŸ seslendirme (dồska, sôn, t’ồvnо, pồt’, rồkа, glồdаm). Kuzey(Bulgaristan’da) ve Güney Çeç’de(Yunanistan) kısmi muhafaza deilmiÅŸ ve ÅŸekilleri yöntemsel karakter taşımaktadır (dồskа // dòskа, t’ồnku // t’ònku, mồsku // mósku, gl’ôdam // gl’оdam). DoÄŸu Rodoplarda tamamen daralmıştır - Devisil grubu köyler (mósku, koÅŸta).
 
  O nun yabancı kelimeler arasında (ekseri Türk) geniÅŸ seslenmesi Teoharidis tarafından   iÅŸaretiyle belirtilmiÅŸtir ve de kesinlikle son kelimede vurgu altında: gezm , taleb , melejk  v.s.  Vurguları belirtmenin iki yöntemi Teoharidis tarafından sadece sözlüksel-aksan pozisyonlarda (son ve son olmayan) ayrıştırılıyorlar, yada sesbirimi paylaşımı sözlerin kökenine baÄŸlı olarak gerçekleÅŸmektedir.


     2.- Ñ£ nın sert hece önünde veya kapalı hece vurgusunda iki ÅŸekilde sunulmuÅŸtur  ia (bial, liato, miasto) ve ÇŽ (snÇŽk, tÅ¡ulÇŽk). Teoharidis’e göre bu ses а ve е nin ortasıdır veya Rodop ê ye tekabül eder. Olasılık: a) iki taraflı belirtilmemek için ses deÄŸiÅŸik ÅŸekillerde algılanmamıştır (aynı pozisyonda) ve b)ya da bir tanesi yazılmış dubleli ÅŸekillerin mevcut olması. ê ÅŸeklinde geniÅŸ söylem tepkimesi Merkez ve DoÄŸu Rodoplarda mevcuttur. Batı (Çeç) o daha geniÅŸ söylemdedir (b’аl, çil’а’k, sn’аk).  Kalan pozisyonlarda (yumuÅŸak hece önünde) ve sözlerin sonunda vurgu altında veya dışında yazar önceki ünsüzün yumuÅŸak veya deÄŸil diye belirtiyor (vrieme // vreme, dvie // dve, dubre). Bu Rodop bölgesine has renkliliktir.


10.- Tüm Rodop şivelerinde burada göz önünde bulundurulmayan belirli sapmalar mevcuttur, örneğin ден (dien).

   3.- Eski Bulgarca’nın РЪ, РЬ, ЛЪ, ЛЬ sesli ve yüzmeli vurguları toplam Rodop karakteri taşımaktadır: vorh, žolt, dorvo, polni, morkne. Ksanti ÅŸivesine uyum gösteren – vôrh, j’ôlt, dôrvо, pôl’ni, môrkne, en doÄŸu (Devisiller) ve en batı (Çeç) bölgeleri hariç, Rodop ÅŸivelerinin büyük kısmında sesli geniÅŸ kapsamlıdır - vôrh, j’ôlt, dôrvо, pôl’ni, môrkne.


   4.- Akavizm - vurgusuz о yu а gibi telaffuz, büyük ihtimal konuÅŸma da kitapta ardılca yürütülmemiÅŸtir. Atide, rabata, at (= ot), pamagam gibi ÅŸekiller gramere çok tipik deÄŸillerdir.  rabata // rabuta gibi ÅŸekillerin meydana çıkması, о yu у ye küçültme Ksanti Podop ÅŸivesinin daha çok Hıristiyan Bulgarların Podop ÅŸivesi ve diÄŸer batı Trakya ÅŸiveleri ile baÄŸlantılı olduÄŸunun kanıtıdır. Bu düşünceyi destek için ÅŸu örnekleri kıyaslayın: tugas, kuga, utvarem, prudumi, prukoptsa, gudina, kolkunu. Kitapta yansıtılan Ksanti ÅŸivesi bir daha ıspat ediyor ki Rodoplarda Bulgar Hıristiyanlarla pomakların ÅŸivelerinin arasına her hangi bir dil sınırı konamaz. Gösterilen tek “fark” - akalamak konu ile ilgisiz bulundu, Hıristiyan belirtisi olarak kabul edilen okavizmin(ukavizm) bir çok pomak köylerinin karakteristik belirtisidir. Bulgar ÅŸive özelliklerinin Trakya ve Rodoplardaki dini aidiyetleriyle alakalı olmadığı ortadadır. Yunanistan’daki “yeni” dilin icadında etnik(Bulgar) prensibi yerine inanç(Pomak) prensibini öne sürmenin bilimsel temeli olmadığı için hüsrana mahkumdur.

   5.- Sesli h nın muhafazası sadece Rodop ÅŸiveleri için deÄŸil (örneÄŸin pridihanie), müellif Bulgarca ve Slav dillerin çoÄŸu için tipik özelliktir(sessiz ünlü gibi).  Her pozisyonda bulunabilir: hubaf, hliap, beha, behte, beh.  H nın korunması Merkez Rodop ÅŸivelerinde korunduÄŸunu haberdar etmekte ve bunlara en genel olarak Ksanti (iskeçe) ÅŸivesi iliÅŸtirilebilir.


   6.- Eski slav vurguları шт, жд yani tj, dj (diÄŸer Slav dillerinden farklı olarak iki sesli kombinasyon) toplam Bulgar (ve Rodop) özelliÄŸi taşımaktadır: koÅ¡ta, doÅ¡tere, sažde v.s. Daha önce gösterilen morfolojik özelliklerden baÅŸka (üçlü belirti, isimlerde hal bulguları) bir iki tane belirleyici, özel Rodop çizgiler anmamız gerek:

   7.- Açılımlı yer isim sistemi:
          a) gösterili alt sistem
ajsos, ajnos // ajnozi, ajnazi, eisazi, einazi, eitazi
ajsvak, ajnvak, ajtvak, ajtvazi, ajsova, ajsva, ajnova, ajtova, ajses, ajsieva, einezi, tojsi, tjasi, tosi, tiesi, tejsi и още много други (ve daha başka).

  ÃœÃ§lü gösteriden bahsetmek (sadece pozitif  sonrası kısımlar hesaba katılarak) zordur. Pozitif önceki kısımlar da hesaba katıldığında Rodop sistemi çok daha karışık ve çok üyeli olmakta. Ksanti (iskeçe) ÅŸivesine uyan tihomir konuÅŸmasında [11] aÅŸağıdaki oluÅŸumlar meydana gelmektedir.

İnsanlar ve nesneler için

11.- Kabasanov, St. Eski bir Bulgar şivesi (Tihomir şivesi). Basım, 1963, sayfa 61-62.

Kalite ve miktar için
Burada tüm dolaylı hallerdeki şekiller verilmiyor.

  b) sualli arkaik alt sistem: kutrik, kutra, kutro, kutri.

  c) negatif arkaik alt sistem: nikutrik, nikutra, nikutro, nikutri

  d) belirlenemez arkaik alt sistem: pujedin, pujedna, pujedno, pujedni (betin, bonna, bonno, bonni).          

  e) rölatif arkaik alt sistem: žet, žeta, žeto, žete

Tüm simalar Bulgaristan Cumhuriyetindeki Rodop ÅŸivelerine hastır, bazıları ise Rodop ÅŸivelerinden daha geniÅŸ alanlıdır (Mizya, Makedonya, Trakya’daki kutriler)  

Etimolojik simalar eski Bulgarca ile bağlanmaktadır: KOTORIN, LYUBO, ODİNI, NJE.

8.- Tematik sesli -a- ve sonuç -m baÄŸlamında 1. ve 2. germe fiillerde ÅŸimdiki zaman tekil kiÅŸide (metam, peram). Eski yumuÅŸak ünsüzlerden ses deÄŸiÅŸiminden sonra konusal ünlü -e geliyor (pravem, hodem). Karşılaşılan bölge de Güney Bulgaristan’dır, Trakya  ve Makedonya’daki ÅŸiveleri kapsamaktadır. Tüm dil seviyelerinin özelliklerinin listesi de çok defa arttırılabilir, fakat ÅŸimdiye dek sayılan belirtilerden “Pomak” diline dayanan ÅŸive biri biri ile genetik baÄŸ bulunan Batı Trakya konuÅŸmasına geçiÅŸ belirtili Orta Rodop türündendir. Yunanistan’da oluÅŸturulan “Gramer” toplam Rodop gramerine sıkı sıkıya baÄŸlı ve bu müslüman ve Hıristiyan grameri diye ayrılamaz.

“Pomak” dili Katolik, Protestan, Ortodoks v.b. imkansız diller icat etmeye tekabül eder.  Bu olayda enteresan olan Yunan siyasetçileri ve dilbilimciler normalde azınlıkları tanımaya pek yanaÅŸmazlar, bu olayda ise biraz gizli de olsa kendilerini zorlamışlar - yeni isim altında - Kuzey Yunanistan’da Bulgar azınlığının ve Bulgarca dilinin varolduÄŸunu belirtmiÅŸler. Aslında bu bahse konu ülkede ilk “yeni dil” icat etme denemesi deÄŸildir.

1925 senesi Milletler TopluluÄŸu  azınlıklara belirli haklar tanıması için Yunanistan’a deklarasyonla çaÄŸrıda bulunuyor, buna istinaden orada bir “ABCci” diye yerel Bitolya-Lerin ÅŸivesinde küçük bir harf kitabı basılıyor. O hedeflenen rolü, okulda Bulgar çocuklarını eÄŸitmeyi, yerine getirmedi, fakat bu ÅŸekilde Yunanistan dünya önünde kendini “demokratik” ülke olarak göstermeye çalıştı. Bu ABCcinin de hatalarla dolu olduÄŸu Akad. L. Miletiç tarafından özel sunumda açıklandı.  ABCci her hangi bir yazılım geleneÄŸi oluÅŸturmuyor. Bundan sonra Bulgarca konuÅŸma dilinin kamusal alanda kullanılması yasak, sadece dar aile ortamında var olmaya mecbur kalıyor. Ä°kinci yazılım “dili” icat etme denemesi 1953 yılında yapılmıştır. İç savaÅŸtan sonra Yunanistan Komünist partisinin iÅŸidir. Ege Makedon Gramerinin oluÅŸturulmasının (“Makedon’ca dili grameri”, 1953, “Nova Elada” yayınevi) hedefi Kuzey Yunanistan’dan göç ettikten sonra DoÄŸu Avrupa’ya yayılan Akdeniz Makedonya’lı Bulgar çocukları. Onlar için yerel Bitolya-Lerin-Kostur ÅŸivesinde baÅŸka ders kitapları da basılmıştır. Bu “dil” o zamanlar Vardar Makedonya’sında icat edilen Ãœsküp dilinden farklıdır. “Prohor Pçinski” manastırında 02.08.1944 tarihinde Güneybatı Bulgar ÅŸivesi yazılım dili seviyesine getirilerek “Makedon dili” isminin taşıması emir ile kararlaÅŸtırıldığı bilinmektedir.
 12. Bunun için örneÄŸin Keremedçieva, Sl. Ropkanın ÅŸivesi (Rodop grameri). S., 1993, sayfa 342
 13. Daha ayrıntı için bakınız Miletiç, L. Yunanistan’daki Makedonya Bulgarları için yeni Latin yazılımı - Makedonya icmali, S., 1925, 1.yıl, 5. ve 6. dergi, sayfa 229-233.

Müellif  Bulgarca düzeninden baÅŸka “Ege-Makedon”, “Vardar-Makedon”, bugünlerde ise artık “Pomakça” düzen de çıktı. KomÅŸu Sırbistan’da Batı kenarlardaki ÅŸivelere istinaden yeni “şopça” dili icat etme denemeleri baÅŸlamıştır.  Bu formasyonlara  Romanya’da 18.-19.asırda göç eden Bulgar halkından gönüllü oluÅŸan Banat yazılım düzenini de eklediÄŸimizde Bulgarca dili müellif ÅŸekli hariç birkaç tane yazılımlı-bölgesel ÅŸekil ile de mevcuttur.  CoÄŸrafi olarak Bulgarca dilinin bu ÅŸekilleri ülkemizin sınırları civarında yerleÅŸiktir - Romanya’da bir, ikincisi Sırbistan’da, üçüncüsü Makedonya’da ve iki tanesi (ya da artık üç) - Yunanistan’da. Problem, tabii ki isimlendirmede deÄŸil, özünde. Bu “diller” temelinden oluÅŸtukları Bulgarca dilinin renkleri olmaktan çıkmıyor. Dilin dayanağı olan gramer alanında onlar deÄŸiÅŸtirilemez, o kendine has ve özdür.

Kırk yıl önce Yunanlılar Makedon-Ege “ulusunun” bağımsızlığını ilan ederlerken Güney Çeç halkının hemen kendilerine ait olması bir çelişkidir. Şimdi aynı bu halk Pomak “ulusuna” geçmesi gerekmektedir. Bu şekilde onlar aynı anda iki “ulusun” ve iki “dilin” temsilcileri oluyorlar. Aslında eski ulus tasavvurundan iz olarak sadece dil kalıyor.Ve bizim komşularımızın dilin ismini değiştirme yönündeki çabaları tesadüf değildir.

  Bizdeki pomaklar kimlerin nesli olduklarını gayet iyi bilmektedirler. Onlar Bulgarca konuÅŸmakla beraber, törelerini muhafaza etmiÅŸler, Hıristiyan akrabalarını tanıyorlar, bazen onlarla ortak soy isim taşıyorlar, ÅŸimdi ise toprakların iadesinde ortak mülkleri paylaşıyorlar.  Asya, Afrika ve Amerika’dan farklı olarak Avrupa’nın kendi geliÅŸme yönü vardır. Burada yoÄŸun ve tek tip halk mevcuttur. Amerika’da ulus birliÄŸi anlamı her ÅŸeyden önce ekonomik geliÅŸmeye baÄŸlıdır. Bu Amerikan modeli halklar arasındaki töresel sınırların açıkça belirgin olan Avrupa’da uygulanamaz. Kabile birliklerinden uluslar oluÅŸan Afrika modeli de emsal alınamaz.

  Asırlarca yazılımı bulunan Bulgar halkı kıtanın en zengin kültürlü halklarından biridir, iki dev Ä°mparatorluÄŸa - Bizans ve Roma’ya daima direnmiÅŸtir ve ismini muhafaza etmeyi baÅŸarmıştır. Büyük Rus araÅŸtırmacı Akad. Dmitriy Lihaçov Bulgaristan’ın siyasi ve iktisadi olarak esaret altında olmasına raÄŸmen hiçbir zaman ruhi ve kültür esaretine düşmediÄŸini, bundan dolayı “Ruhun ülkesi” olarak belirtmektedir. Yüzlerce yıl Bulgarca dili Avrupa’nın üçüncü müellif diliymiÅŸ, özellikle de DoÄŸu kısmının. Bu büyük bölge için Bulgarca dili Latince dilinin Batı Avrupa’da oynadığı rolü oynamış. En yeni zamanda Bulgarca dil yapısının üzerine daha beÅŸ-altı yeni dil kurmak artık mümkün deÄŸildir. Tüm sınır dışı denemelerin tek siyasi amaçları vardır ve objektif dilbilimi tarafından incelemeye deÄŸer görülmemektedirler.

iskeceli:
arkadaslar yukarida bi bulgar pröfesör  adi ivan kocev . yaziyor ki iddia ediyor .sacmaliyor kisacasi .pomaklar hakkinda .sanki biz 1996 yilinda pomak olmusuz.yunanistandaki pomaklar icin bunu yaziyor. peki ne diyelim 120 sene evvel göc eden pomaklar icin bugun türkiyedeki onlarin kacinci kusagi diyor biz pomakiz .aslinda biz pomak olmasaydik kendisi bile pomak demezdi bize .bulgar derdi .

bogutevolu:
Evet, biz pomak olmasaydık kendileri bile bize pomak demezlerdi. Onlar bize ister istemez pomak dedikleri gibi biz de kendimize pomak diyoruz. Şimdi birisi benim adım budur dediğinde başka birinin kalkıp ta "hayır sen o değilsin" derse kime inanılır. Kim haklıdır.

Unutulan şey Bulgar milleti bile ancak belli bir tarihte ortaya çıkmış yani bir kaç boyun birbiriyle karışmasından sonra bulgar ismini almış bir millettir. Hiç bir millet ta Adem peygambere kadar gitmiyor. Bu açıdan tarihsel olarak pomakların ne zaman orataya çıktığının tarihsel olarak ortaya konulması gerekir. Bize göre Eğer Rodoplarda Osmanlı öncesi bir islam varlığı kanıtlanırsa Pomaklığı Osmanlı öncesine , eğer değilse Osmanlı döneminde müslümanlaşarak artık daha önceki tanımlandığı milletten ayrılarak Pomak olarak tanımlanmaya başlamasıyla tarihe Pomak diye bir toplum ortaya çıkmış oluyor. Bu da aşağı yukarı 1500 lü yıllara dayandığından Pomakların en azından 400 yıllık bir geçmişe sahip olduğu ortadadır.

Tarihteki ilk pomak tanımlamasının 1830 lara dayandırılması da bu tarihten önce pomak olmadığı anlamında değildir. Çünkü Osmanlıda ilk Pomak asıllı sadrazam olan Filibeli Hafız Ahmet Paşayı nazara alırsak daha o zamanda sadrazam yetiştirecek ölçüde etkin olan bir toplumu yok saymak tarihsel gerçekleri gözden kaçırmaktır.

Resmen tanınmamak ta işte bu gözünü kapamanın bir sonucudur. Resmen tanımasanız da pomak toplumu vardır. Ve birileri görmek istemiyor diye Pomaklar yok sayılacak değildir.

bogutevolu:
Pomakçaya gelince madem pomak diye bir toplum var, elbette o toplumun konuştuğu dil o toplumun adı ile anılmalıdır. Bulgarlar ayrı bir makedon milletinin varlığını kabul etmek istemedikleri için makedonca diye bir dilin de olmadığını düşünüyorlar. Bu da görmek istemediğine gözünü kapamak demektir. Pomaklar da ister resmen tanınmamış olsun, biz varız, bizim dilimiz de pomakçadır diyoruz.

Makedonca dil ve gramer özellikleriyle alfabesiyle istediği kadar Bulgarcaya çok benzer olsun, sonuçta aynı değildir. Dünya dil biliminde Bulgarcaya yakın ama ayrı bir dil olarak kabul görmektedir. Makedonlar da kendi dillerini makedonca olarak tanımlıyor. Yalnızca Bulgarlar ve Yunanlılar hariç.. Bu politik yaklaşımdan dolayıdır. İşine gelmeyeni görmek istemiyorlar.

Pomakça her ne kadar bugün Güney Bulgarca ÅŸiveleri grubu, Rup ÅŸiveleri, Rodop ÅŸiveleri olarak tanımlanma gayreti içinde olsa da bugün otantik özelliÄŸini koruyan eski pomak dili ile Bulgarların yarı yarıya anlaÅŸamadığı ifade edilmektedir.  Daha geçen gün benim akrabam olan bir genç anlattı. 1989 yılında Bulgaristandan göç edenlerin yanına onlarla konuÅŸmak üzere gelmiÅŸler. Onlara Pomakça konuÅŸtuklarında onların ÅŸaşırdıklarını ve sonra uzak durmaya çalıştıklarını görünce sormuÅŸlar. Neden böyle davranıyorsunuz. Neden çekiniyorsunuz. Göçmenler demiÅŸlerki: Siz Bulgarca deÄŸil, Rusça konuÅŸuyorsunuz demiÅŸler. Yani pomakçayı bulgarcaya deÄŸil, rusçaya benzetmiÅŸler.

İşte bu ve bunun benzeri bir çok olayda bizim vurguladığımız ve gözden saklanan gerçek budur. Pomakların toplumsal yapısı büyük ölçüde kuzey bulgaristana hakim bulgar tarih ve kültüründen uzak bir bölge olan rodoplarda geçtiğinden nispeten bulgar toplumsal ve kültürel etkisi daha az etki etmiştir. Bizim ana slavcadan kalan otantik özelliklerimiz bulgar kültür erozyonundan nisbeten daha az etkilenmiştir. Bunun etkilerini Rup şivelerinin Balkanlarda Rusçanın güney ağızlarına en yakın şiveler olarak Smolyan ve Şiroka Laka ağızları olduğunu kendi dil bilimcileri yazmaktadır.

1945 yılındaki alfabe reformu sırasında eski slavcanın yadigarı olan yat ve yus harfleri atıldığından  rodop ÅŸivelerinin eski slav ağızlarını yansıtan özelliÄŸi de bulgarcayı standartlaÅŸtırma çabaları sırasında üzeri örtülmüştür.

Bu eski kültürel dominant miras üzerine rodop ÅŸiveleri, uzun asırlar boyunca eski yunancadan ÅŸimdi pekçoÄŸu bulgarca zannedilen ödünç kelimeler almıştır. En son yaÅŸanan 500 yıllık Osmanlı döneminde eski osmanlıcayı oluÅŸturan türkçe-arapça-farsça kelime ve deyimler de  rodop ÅŸiveleri içine girmiÅŸtir. Ä°ÅŸte Pomakça dediÄŸimiz bizim konuÅŸtuÄŸumuz dil, böylece bulgarcada bulunmayan bir çok harf ve ses, kelime ve gramer farklılıklarına sahiptir. Bunları zaman içinde karşılaÅŸtırmalı olarak müstakil yazılar halinde yazacağız.

bogutevolu:
Bulgarca kelime anlamıyla bulgarların dili demektir. Halbuki bilimsel olarak bulgarca bulgar (türklerinin) dili değil slav bir dildir. Devleti kuran azınlık bulgar türkleri yaklaşık 2 asır içinde çoğunluk olan slavlar içinde erimişlerdir. Yani bulgar türk dili ve bulgar türk kültürü erimiş ve çoğunluğa asimile olmuşlardır. Bulgar ın sadece adı kalmış her haliyle slavlaşmıştır. Bu durumda daha işin başında bulgarca tanımlaması proto-bulgarları yansıtmıyor. Bulgarların sadece adı kalmış kendileri dil, din ve kültür olarak yok olmuşlardır.

Bu nedenle yukarıda makalede bulgarcanın özellikleri diye öne sürülen argümanların aslında slavcanın özellikleri olarak düzeltelim. Ondan sonra mesela bugün sadece rodop slavcasında kalan kotori, ktor, kutro gibi bir çok kelimenin bulgarcadan deÄŸil ana slavcadan kalmış olduÄŸunu belirtelim. Elbette benzer  ve aynı olarak öne sürülenler aslında ortak slavcadan geliyor. Ama proto bulgarlar ile kaynaÅŸan slavlar ile rodoplara yerleÅŸen smolyani gibi slav boylarının farklı boylar olduÄŸunu bilelim. Dolayısıyla slavlaÅŸmış bulgarca ile nispeten farklı tarihsel süreçleri izlemiÅŸ ve bu yüzden bulgarca adını alan dil ile ortak ve benzer yönleri olsa bile bir çok kendine has özellikleri mevcuttur.

Navigation

[0] Message Index

[#] Next page