Topic: rosy rhodopis: rodoplu külkedisi...

[recep memis]

       bilinen en eski kulkedisi söylencesi "rosy rhodopis"e ait olandır. i.ö. 1. asırda tarihçi strabon tarafından kayda alınmıştır. söylence çok daha eskidir tabii...

       günün birinde, korsanlar tarafindan yunanistan'dan kaçırılan  rhodopis, mısır'da köle olarak satılmış. sahibi olan iyi kalpli ihtiyarın diğer köleleri kendisiyle sık sık alay eder ve bütün işleri ona yüklerlermiş. pamuk gibi yumuşacık hassas ve beyaz cildi, nil yeşili gözleri ve açık sarı kıvır kıvır saçları yüzünden "rosy rhodopis" (rodop gülü) demişler ona.

       çok iyi dans ettiği için efendisi tarafından bir çift altın terlikle ödüllendirilince diğerlerinin kıskançlığı ve bunun sonucu olarak çilesi de adamakıllı çoğalmış.  o sırada mısır firavunu büyük bir ziyafet düzenliyormuş. ülkede yaşayan herkesi davet etmiş. herkes giyinip süslenip bu davete giderken, rhodopis'in payına kendi işleri yanında diğerlerinin işlerini de tamamlamak düşüvermiş kaçınılmaz olarak. sıra çamaşırları yıkamaya gelince nehre inmiş. işini yaparken bir yandan da şarkılar söyleyip nehirdeki hayvanlarla sohbet ediyormuş. bir su aygırının sıçrattığı sulardan ıslanan terlikleri kurusun diye çimenler üstüne bırakmış ama şahin kılığındaki tanrı horus tekini kapıvermiş birden ve  götürüp firavunun kucağına bırakmış hemen. bu kutsal işaret üzerine firavun "amasis" terlik sahibinin bulunması emrini vermiş. kendiliğinden ortaya çıkmayınca ülkedeki bütün genç kızların getirilip terliğin ayaklarına geçirilmesi yoluyla kimin ayağına uyacağını araştırmaya başlamışlar. terlik rhodopis'in ayağına şıppadanak geçivermiş tabii. üstüne üstlük cebindeki diğer terliği de çıkarıp giyince, firavun amasis'in hiç tereddütü kalmamış.  hemen oracıkta rhodopis ile evlenmeye karar vermiş.

böylelikle mısır kraliçesi olan rhodopis'i kıskanan üvey kardeşleri "ama o mısırlı bile değil" demeye kalkınca "yanılıyorsunuz!.. demiş  firavun; nil nehri gibi yeşil gözleri, mısır papirusleri gibi hassas ve beyaz, heyecanlandığı zaman ise  al al olan teni ile o hepinizden daha mısırlıdır."

[recep memis]

       söylencenin ilişkilendirildiği firavun amasis (aahmes II) i.ö. 570-525 yılları arasında hüküm sürmüştür.  yani söylencenin kökeni, onu bize aktaran strabon'dan beş yüzyıl kadar gerilere uzanır. rhodopis söylencesi hakkında i.ö. 425' e doğru öldüğü düşünülen  ünlü tarihçi  heredot ta bazı bilgiler aktarmıştır. strabon'a göre çok daha taze aktarımlara dayalı bilgilerdir bunlar.

[recep memis]

         herodot'un rhodopis'i*:

         herodot, rhodopis söylencelerini  mykerinos piramidiyle ilişkilendiren anlatımlar nedeniyle anmaktadır. i.ö. 3500 yıllarına uzanan eski imparatorluk çağına işaret eden bu söylentilere haklı olarak itiraz etmektedir. rhodopis'in, firavun amasis döneminde ve amasis'in de çok daha sonra (i.ö. 500'lerde) yaşadığına vurgu yapar. bu fikriyatını yunanistan kökenli bilgilerle destekler.

         "134.   ...bunu (mykerinos piramidi'ni  r.m.) yosma rhodopis'e mal eden yunanlılar vardır. ama yanılmaktadırlar, hatta bana öyle geliyor ki, rhodopis'in kim olduğunu bilmeden konuşmaktadırlar; yoksa böyle bir piramidin masraflarını öyle bir kadının omuzlarına yükleyemezlerdi.  ... şunu da  unutmamalı ki, rhodopis, ömrünün çiçeğini mykerinos zamanında değil kral amasis zamanında yaşamıştır. gerçekte rhodopis, piramit bırakan krallardan çok sonra gelmiştir;  bu kadın trakyalıdır, .... samoslu iadmon'un kölesiydi ve işte bunu doğrulayan hatırı sayılır bir kanıt; delphoi'liler, aisopos'un ölümünden ötürü kime diyet  vermeleri gerektiğini ısrarla araştırdıkları zaman bir tek kişi ortaya çıkmıştır; bu bir başka iadmon'du, iadmon'un oğullarından birinin oğlu olan iadmon; demek ki aisopos, iadmon'un malıydı. 

135.- rhodopis'i mısıra samoslu xsanthos getirmişti: sanatını icra etsin diye getirilmişti, ama önemli bir para karşılığında azad edildi. bu parayı ona mytilene'li (midilli) bir adam, sykamandronymos'un oğlu ve şair kadın  sapho'nun erkek kardeşi kharaxos sağlamıştı. rhodopis özgürlüğünü böyle kazanmıştır; mısırda yerleşti ve çok alımlı bir kadın olduğu için büyük bir servet biriktirdi, şüphesiz bir rhodopis için büyük ama böyle bir piramit yaptırmaya yetecek kadar büyük değil, ... böyle koskoca bir piramidi ona maletmek  büyük abartma olur.  ... -zaten neukratis'te pek iç çekici zevk kadınları bulmak zor değildir.  bu sözünü ettiğimizin adı o kadar  yayıldı ki, yunanlılar içinde rhodopis'in adını duymayan kalmadı; ...  kharaxos'a gelince, rhodopis'i azat edip mytilene'ye döndüğü zaman, sapho kendisini tatlı tarafından epeyce azarlamıştır."
 
_________________________________________________________
* (herodotos/tarih - hasan ali yücel klasikler dizisi, çev. müntekim ökmen, türkiye iş bankası kültür yayınları, ISBN 978-975-458-721-0)

birinci kitap (klio)/bölüm 134-135 (sayfa 183 ve devamı)...

[recep memis]

        bir yosmadan külkedisine evrilen "rhodopis"" söylencesi, farklı açılardan birçok tartışmaya kapı açar niteliktedir hiç kuşkusuz. gerek fiziki özellikleriyle içerikte tanımlanan (sarı saçlı, yeşil gözlü, beyaz tenli, al yanaklı) ve gerekse herodot gibi bir tarihçi tarafından dile getirilen "trakyalı"  hatta daha da ötesinde rodoplu karakteri  nedeniyle biz pomakları ilgilendirecektir haliyle... hakkındaki bu bilgiyi not etmeyi uygun gördüm bu nedenle...

recep memiş