Türkçe > Bulgarca
Bulgar dili grameri
bogutevolu:
Bu web sitesinde yer alan tüm içerik ve görseller, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasası hükümleri gereğince izin alınmaksızın hiç bir şekilde kullanılamaz. Aksine davranışlarda bulunanlar için gerekli bütün hukuki yollara başvurulacaktır.
BULGARCA DİLBİLGİSİ
1. Bulgarca alfabesi
2. İsimlerin cinsiyeti
3. Dişil adların oluşumu
4. Özne zamirleri
5. Olmak fiili
6. İsimlerin çoğul halleri
8. Asal sayılar
9. Belirli ve belirsiz edatlar
10. Sıfatlar
11. Sıfatların belirli edatları
12. Sıra sayıları
13. Doğrudan ve dolaylı nesne zamirleri
14. Bulgarca zamanlar sistemi 1.bölüm
15. Bulgarca fiillerin şimdiki zamanı –I Fiil çekimi
16. Bulgarca fiillerin şimdiki zamanı –II Fiil çekimi
17. Bulgarca fiillerin şimdiki zamanı –III Fiil çekimi
18. Kişisel olmayan biçim "има" and "няма"
19. İsimlerin hitap biçimleri
20. Olumsuzluk
21. Bulgarca fiillerin gelecek zaman biçimi
BULGAR ALFABESİ- БЪЛГАРСКАТА АЗБУКА
Bulgarcayı öğrenmeye başlamadan önce Bulgar alfabesini öğrenmeniz gerekir.
Bulgarca Kiril alfabesi ile yazılır. Aynı alfabe bazı değişikliklerle Rusça, Ukraynaca, Beyaz Rusça, Sırpça, Makedonca ve bazı Orta Asya Türki dillerde kullanılır.
Bulgar harflerinin her birini yeterince yakın bir biçimde telaffuz edebilmek için onun Türkçe eş değerini veriyoruz. Baştaki ilk derslerde her bir Bulgarca kelimenin ardından telaffuzunun fonetik transkripsiyonu verilecektir. Bu yüzden sembol isimli sütunda Latin harflerini kullanıyoruz.
ÜNLÜ HARFLER - ГЛАСНИ ЗВУКОВЕ
Bulgarcada 6 ünlü harf vardır. а, ъ, о, у, е, и
Bir ünlü harf vurguyla söylendiği zaman açıkça telaffuz edilmiş olur.
Vurgusuz olduğu zaman bazı ünlü harfler düşürülür. Daha kısa ve belirsiz olur.
Vurgusuz olduğu zaman hem a ve hem ъ aynı biçimde telaffuz edilir. Bazı yerlerde a ve ъ arasındadır. Araba kelimesindeki a sesi gibi…
Ъ ünlü harfi pek çok Türkçe kelimede vardır. “Kanıt” kelimesi; Ъ ünlü harfinin fonetik transkripsiyonun hem vurgulu hem de vurgusuz hali arasındaki farkı gösterir. “Kanıt” kelimesindeki (a) harfi Bulgarca ъ ve a ünlü harflerinin vurgusuz biçimini, kanıt kelimesindeki (ı) harfi de Bulgarca ъ ünlü harfinin vurgulu biçimini gösterir.
Vurgulanmadığı zaman Bulgarcanın o ve у harfleri, bazen Türkçedeki o ve u arasında telaffuz edilir.
e ve и ünlülerinin telaffuzu vurgulanmadığı zaman değişmez.
SESSİZ HARFLER- СЪГЛАСНИ ЗВУКОВЕ
Bulgarcada 3 tip sessiz harf vardır. Bunlara yumuşak, sert ve tınlayan sessiz harflerdir.
a) Yumuşak sessiz harfler: б-в-г-д-ж-з
b) Sert sessiz harfler : п-ф-к-т-ш-с-х-ц-ч-щ
c) Tınlayan sessiz harfler: л-м-н-р-й-ь
Bazı sessiz harflerin kelime içindeki konumuna göre telaffuzu değişir.
YUMUŞAK SESSİZ HARFLER - ЗВУЧНИ СЪГЛАСНИ
Her bir yumuşak sessiz harf, sert sessiz bir harfe karşılık gelmektedir.
Yumuşak sessiz harfler: б-в-г-д-ж-з
Sert sessiz karşılığı : п-ф-к-т-ш-с
Bir kelimenin sonunda olduğu zaman (örneğin хляб – hlyab), yumuşak sessiz harf kendisine karşılık gelen sert sessiz harf gibi (хляп – hlyap) olarak telaffuz edilir. Böylece б (b) harfi, п (p) olarak söylenir.
Yumuşak sessiz bir harf herhangi bir sert sessiz harften önce yer aldığı zaman: (örneğin: общ – genel) kendi karşılığı olan sert sessiz harf gibi telaffuz edilir. опщ. Щ (şt) sert sessiz bir harftir. Bu yüzden yumuşak sessiz harf olan б (b), sert sessiz karşılığı olan п (p) olur.
Örnekler:
в - ф - молив (kalem) - молиф (molif), всеки (herkes) - фсeки (fseki)
г - к - миг (an, moment) - мик (mik)
д - т - приход (gelir) - прихот (prihot), лодка (bot) - лoтка (lotka )
ж - ш - валеж (çağlayan) - валеш (valesh), бележка (not) - белешка (beleshka )
з - с - израз (ifade) - израс (izras), възпитание (eğitim) - въспитание (vaspitanie)
SERT SESSİZ HARFLER - БЕЗЗВУЧНИ СЪГЛАСНИ
Sert sessiz harflerin çoğunun karşılığı olan yumuşak sessiz bir harfi vardır. Karşılığı olmayan sert sessiz harflerin telaffuzu değişmez.
Sert sessiz harfler :п-ф-к-т-ш-с-х-ц-ч-щ
Karşılığı olan yumuşak sessiz harfler: б-в-г-д-ж-з
Sert sessiz bir harf, yumuşak sessiz bir harften önce yer aldığı zaman (örneğin: сграда – bina), karşılığı olan yumuşak sessiz bir harf gibi telaffuz edilir. Зграда. Г yumuşak sessiz bir harftir. Bu yüzden с (s)harfi, з (z) olur.
Başka örnekler:
т - д - сватба (düğün) - свадба (svadba)
TINLAYAN SESSİZ HARFLER - СОНОРНИ СЪГЛАСНИ
Bulgarcada tınlayan sessiz harfleri hatırlamak için kolay bir yol ламарина (lamarina) kelimesidir. й ve ь harfleri dışında hepsini içine alır.
Konumuna göre telaffuzu değişen tek tınlayan sessiz harf "л" dir.
e, и, ю ve я harflerinden önce geldiğinde “lif” kelimesinde olduğu gibi л yumuşak bir biçimde telaffuz edilir.
a, ъ, о, у harflerinden önce yer aldığında yada kelimenin sonunda a geldiğinde л kalın telaffuz edilir.
!!! й harfi (и кратко – kısa i) sessiz bir harftir. И sesli harfine benzemez.
Й yalnızca kelimenin başında o harfinden önce veya kelimenin sonunda sesli bir harften sonra yer alabilir.
район (rayon - bölge), майка (mayka - anne), пуйка (puyka - hindi), войник (voynik - asker), герой (geroi - kahraman) vb.
Й harfinin telaffuzu и sesli harfine benzemez, daha kısadır.
Örneğin: "майка" kelimesinde ай “ay” olarak telaffuz edilir. "пейка" (peika-peyke) kelimesindeki ей “ey” olarak telaffuz edilir. "мой" (moy - benim) kelimesindeki ой “oy” olarak telaffuz edilir.
ь (еr malık) harfinin kendine ait bir sesi yoktur. Onun görevi bir sessiz harfi yumuşatmaktır. Yalnız o - ьо (yo) kombinasyonunda kullanılır. Ьо kombinasyonu йо (yo) ile aynı biçimde telaffuz edilir.
Farkı ise: Ьо yalnız sessiz harften sonra kullanılır. шофьор (shofyor - sürcü), Кольо (Kolyo –erkek ismi). Йо ise kelimenin başında ve sesli bir harften sonra kullanılır. Йордан (Yordan – erkek ismi), майор (mayor – Belediye Başkanı).
"ио" kombinasyonu Bulgarca’da yoktur. (Fransızca kökenli kelimelerde kullanılır) ve iki ayrı sesli harf gibi telaffuz edilir. Örneğin: камион (kamyon - ka-mi-on - 3 heceli).
BİLEŞİK SESLER - СЪСТАВНИ ЗВУЦИ
ю ve я harfleri bileşik sesleri temsil eder. Her ikisi de bir sessiz ve bir sesli harfin bileşimidir.
ю=й+у (yu)
я=й+а (ya) or й+ъ (ya)
Bulgar alfabesi ( John kelimesinde olduğu gibi) "j" sesini temsil eden bir harfe sahip değildir. Bu sesi ifade etmek için "дж" harfleri kullanılır. Örnek: Джон.
VURGULAMA - УДАРЕНИЕТО
Vurgu sadece telaffuz için değil, aynı zamanda anlam açısından da çok önemlidir.
Kötü haber şu ki: Bulgarca’da vurgulama yeri için bir kural yoktur. Her bir kelime ayrı bir şekilde ezberlenmelidir.
Burada Bulgarca her bir kelimenin içindeki vurgu yeri; onları düzgün bir biçimde öğrenilmesine yardımcı olmak üzere altı çizili sesli harf ile verilmiştir.
Bazı kelimelerde vurgunun yeri kelime şeklinin değişmesiyle: tekilden çoğula yada belirlilik tanımı eklenmesine göre değişebilir.
нещо (neshto - birşey) - неща (neshta -şeyler)
пeсен (pesen – bir şarkı) - песента (pesenta – o şarkı )
Vurgu yerinin değişmesine göre manası değişen kelimeler vardır.
Örnek:
вълна (vъlna - yün) - вълнa (valnа - dalga)
завет (zavet - lee, korunak) - завет (zavеt - miras)
роден (roden - yerli) - роден (rodеn - doğum)
CİNS İSİMLER – РОД НА ЪЩЕСТВИТЕЛНИТЕ
Bulgarcada isimlerin dilbilgisi açısından cinsiyet durumu: eril, dişil ve nötür olmak üzere üç şekildedir.
I. Eril - мъжки род (м.р.)
Sessiz harf ile sona eren isimler genellikle erildir.
мъж (mıj - adam)
град (grat - şehir)
брат (brat – erkek kerdeş, birader)
език (ezik - dil)
İstisnalar:
Erkek kişileri belirten tüm isimler, kelime sonuna bağlı olmaksızın erildir.
1. -a harfiyle biten isimler– баща (bashta - baba).
2. -я harfiyle bten isimler– съдия (sadiya - yargı).
3. -o ile biten isimler– татко (tatko – babacığım), дядо (dyado - dede), чичо (chicho - amca).
4. –e ile biten isimler– аташе (attache-ataşe).
-и ile biten bazı isimler de erildir. Örneğin: Ay isimleri– януари (yanuari - Ocak), февруари (fevruari - Şubat), vb. Çünkü месец (mesetz - ay) kelimesi erildir.
II. Dişil - женски род (ж.р.)
-a or –я sesli harfleriyle sona eren isimler genellikle dişildir.
жена (jena - kadın)
бира (bira - bira)
земя (zemya – yeryüzü, toprak)
стая (staya - oda)
идея (ideya - idea)
İstisnalar:
Sessiz harfle sona eren bazı kelimeler dişildir. (Genellikle soyut isimler) - вечер (veçer - akşam), пролет (prolet - bahar), младост (mladost - gençlik), радост (radost - çoşku).
Bir ipucu: Genellikle bir heceden daha fazla olan ve –ост ile sona eren kelimeler dişildir.
III.Nötr - среден род (ср.р.)
1. -o ile sona eren kelimeler genellikle nötrdür. - село (selo - köy), дърво (darvo - ağaç), писмо (pismo - mektup).
2. -e ile sona eren kelimeler genellikle nötrdür. - дете (dete - çocuk), море (more - deniz), училище (uçilişte - okul)
3.-и, -у, -ю ile sona eren bazı isimler (genellikle Bulgarcadaki yabancı kelimeler) de nötrdür. - такси (taksi - taksi), бижу (bijyu - mücevher), меню (menyu - menü).
!!! Bulgarlarlar genellikle yabancı kelimeler yada isimlerin cinsiyet durumunu fonetik olarak ses yapısına göre belirler.
Örneğin, Bir restoranda bira sipariş etmek için şöyle söylemek zorundasınız:
Една бира, моля (edna bira, molya – bir bira lütfen)
“Bir” rakamını dişil şeklinde kullanmalısınız. Çünkü “bira” kelimesi Bulgarcada dişildir.
Eğer belirli bir ticari ürünü sipariş etmek istiyorsanız şöyle demelisiniz:
Една Каменица – dişil, çünkü Kamenitza kelimesi (Bulgar ticari markası) a harfiyle sona ermektedir.
Една Стела Артоа – dişil, çünkü Stella kelimesi a harfiyle sona ermektedir.
Един Хайнекен – eril, çünkü Heineken kelimesi sessiz harfle sona ermektedir.
Özet:
Bulgarcada her bir cins isim kendi cinsiyet durumunu gösterir. Bu düşünce her bir cins ismin canlı bir yaratıkta olduğu gibi doğal olarak cinsiyete sahip olduğunu göstermektedir.
мъж (adam), баща (baba) ve чичо (amca) gibi kelimeler erildir ve жена (jena - kadın), майка (mayka - anne) ve леля (lelya – hala, teyze) gibi kelimeler dişildir.
Ne yazık ki, çoğu durumda bir kelimenin manası ipucunu kullanarak ismin cinsiyetini öngörebilmek için bir yol yoktur.
Örneğin: nötr olan cinsiyet sadece eşya yada hayvanlar değildir. момиче (momiçe - kız), момче (momçe - oğlan), дете (dete - çocuk) gibi kelimeler de nötrdür.
Aynı zamanda маса (masa - masa) dişildir ve стол (stol - sandalye) erildir. Bu yüzden her bir kelimenin cinsiyeti de ezberlenmek zorundadır.
DİŞİ İSİMLERİN KURULUMU - ОБРАЗУВАНЕ НА СЪЩЕСТВИТЕЛНИ ОТ Ж.Р.
Bulgarcada bir çok eril isimlerin dişil bir karşılığı vardır. Bunlar şu şekilde kurulabilir:
1. Meslek ünvanlarında eril isme –ка sone eki eklemek suretiyle:
учител (uçitel – öğretmen) / учителка (uçitelka – bayan öğretmen)
продавач (prodavaç - satıcı) / продавачка (prodavaçka – bayan satıcı)
готвач (gotvaç – aşçı) / готвачка (gotvaçka – bayan aşçı)
директор (direktor, yönetici) / директорка* (direktorka – bayan yönetici)
лекар (lekar - doktor) / лекарка* (lekarka – bayan doktor)
* Bu durumlarda meslek ünvanlarında sıklıkla eril isim hem erkek hem de bayanlar için kullanılır.
Örneğin: министър (ministır, hükümet üyesi bakan ), професор (profesör), съдия (yargıç), инженер (mühendis), шофьор (şoför) vb.
Bazı isimler dişil isim haline getirildiğinde değişime uğrar.
ученик** (uçenik – erkek öğrenci) / ученичка (uçheniçka – kız öğrenci)
работник (rabotnik - işçi) / работничка (rabotniçka – işçi kadın)
внук (vnuk – büyük oğul) / внучка (vnuçka – büyük kız)
–ка son eki eklenmeden önce kelime sonundaki –к harfinin –ч ‘ye dönüşmekte olduğuna dikkat ediniz.
**Bulgarcada öğrenci için farklı kelimeler vardır. İlköğretim ve lise için ученик – ve Üniversite öğrencisi için студент kullanılır.
2. Eril isme –ица son eki eklemek suretiyle:
Bazı özel meslek ünvanları için:
цар (tzar *) / царица (tzaritza)
крал (kral - kral) / кралица (kralitza – kıraliçe)
певец** (pevetz - şarkıcı) / певица ** (pevitza – bayan şarkıcı)
*Цар ve царица Ortodoks hristiyan ülkelerde en üst yöneticilerdir.
**Düzensiz kurulum: eril isme (певец), –ица eklenmesinden önce –ец son eki düşer. (Певица olur)
Hayvanlar için:
Erkek / Dişi
лъв (lъf - aslan) / лъвица (dişi aslan)
гълъб (gъlap – güvercin) / гълъбица (galabitza)
тигър* (tigar - kaplan) / тигрица (tigritza)
орел* (orel - kartal) / орлица (orlitza)
Dişil ismin son hecesindeki (-ъ, -е) sesli harflerinin düştüğüne dikkat ediniz.
3. Eril isme –иня son eki eklemek suretiyle:
бог (bog - Tanrı) богиня (boginya - Tanrıça)
4. Bazı hayvan isimlerinde dişil biçim ana formdur.
котка (kotka – kedi) / котарак (kotarak – erkek kedi)
мечка (meçka – ayı) / мечок (mechok – erkek ayı)
овца (oftza - koyun) / овен (oven – koç)
лисица (lisitza – tilki) / лисугер (lisuger – erkek tilki)
сърна (sarna – karaca) / сръндак (srandak – erkek karaca)
патка, патица (patka, patitza - ördek) / паток (patok – erkek ördek)
-Devam edecek. -
bogutevolu:
ÖZNE ADILLARI – ЛИЧНИ МЕСТОИМЕНИЯ
tekil çoğul
1. аз Ben 1. ние Biz
2. ти Sen 2. вие Siz
3. той O (eril) 3. те Onlar
тя O (dişil) 0 0
то O (nötr) 0 0
1. “то” hem eşya ve hayvanlar için hem de kişiler için kullanılır.
Örneğin: момиче (kız), момче (oğlan), дете (çocuk) için “то” kullanılır.
Момчето тича. Oğlan koşuyor..
То тича. O koşuyor.
Момичето яде ябълка. Kız elma yiyor.
То яде ябълка. O elma yiyor.
Листото пада от дървото. Yaprak ağaçtan düşüyor.
То пада от дървото. O ağaçtan düşüyor.
стол (sandalye), път (yol) and кон (at) kelimeleri erildir ve “той” ile ifade edilir.
маса, (masa), кофа (buket) and мечка (ayı) kelimeleri dişildir ve “тя” ile ifade edilir.
2. “ти” tekil “sen” ve “вие” çoğul “siz”.
"Вие" resmi konuşmalarda hitap biçimidir. “Вие” siz kelimesi resmi hitap biçiminde daima ilk harfi büyük yazılır.
“ти” “sen” kelimesi yalnızca aile, arkadaşlar ve çocuklar arasında kullanılması önerilir.
OLMAK FİİLİ – ГЛАГОЛЪТ СЪМ
Olumlu biçim:
1. аз съм Ben… im
2. ти си Siz.. siniz
3. той е O… dur. (eril)
тя е O… dur. (dişil)
то е O… dur. (nötr)
1. ние сме Biz…iz.
2. вие сте Siz…siniz)
3. те са Onlar….dır
Önemli: Bulgarcada fiiller her bir kişi için ayrıdır.
negative form: eşya ön adılı ile fiil arasına не eklenir.
аз не съм Ben… değilim.
ти не си Sen … değilsin.
той не е O .. değildir. (eril)
тя не е O .. değildir.(dişil)
то не е O … değildir. (Nötr)
ние не сме Biz … değiliz.
вие не сте Siz …değilsiniz.
те не са Onlar .. değildirler.
"аз съм не", "ти си не" biçimi doğru değildir.
İSİMLERİN ÇOĞUL BİÇİMİ – МНОЖЕСТВЕНО ЧИСЛО НА СЪЩЕСТВИТЕЛНИТЕ
I. Eril isimlerin çoğul hali.
Hece sayısına göredir.
1.Birden fazla heceli eril isimler
Sessiz harfle sona eren ve çoğul için -и eklenenler:
гардероб (garderop - gardrop) гардероби
писател (pisatel – yazar) писатели
тротоар (trotoar - tretuvar) тротоари
-а, -я or -й – ile sona eren ve çoğul için -и ile değiştirilenler:
баща (bashta - baba) бащи
съдия (sadiya - yargı) съдии
бояджия (boyajiya - boyacı) бояджии
герой (geroy - kahraman) герои
завой (zavoy - dönüş) завои
трамвай (tramvay) трамваи
Bu çoğul biçimlerinde vurgu yeri değişmez.
2. Bir hece ile sona eren ve çoğul için -ове son eki getirilen eril isimler:
град (grat – şehir) градове
стол (stol – sandalye) столове
блок (blok ) блокове
Bu isimlerin çoğul halinde vurgu yeri değişir.
II. Plural forms of feminine nouns.
1. Sesli harfle sona eren dişil isimlerin sonundaki -a veya –я harfleri, -и ile değiştirilir.
маса (masa ) маси
шапка (şapkat) шапки
чиния (çiniya - tabak) чинии
история (istoriya – tarih, hikaye) истории
2. Sessiz harfle sona eren dili isimler –и eklenerek çoğul yapılır.
вечер (veçer – akşam) вечери
радост (radost – sevinç) радости
милост (milost – acıma, şefkat) милости
Farklı durum: ръка (raka - el - ръце (ratze)
III. Nötr isimlerin çoğul biçimi.
1. Tüm tekil nötr isimlerin sonundaki –о harfi, -a ile değişir.
село (selo - köy) села
същество (saştestvo - yaratık) същества
петно (petno - leke) петна
легло (leglo - yatak) легла
Bu isimler çoğul olduğunda vurgu son heceye kayar.
дърво (darvo - ağaç) kelimesi farklı anlama göre iki çoğul forma sahiptir.
дърва (darva - odun) and дървета (darveta - ağaçlar)
чудо (çudo – mucize, harika) çoğul halde düzensiz biçimdedir. - чудеса
2. –е ile sona eren yada и,-у, -ю ile sona eren yabancı kaynaklı nötr isimler kelime sonuna –та eklenerek çoğul yapılır.
море (more - deniz) морета
магаре (magare - eşek) магарета
врабче (vrapche - serçe) врабчета
такси (taksi ) таксита
бижу (bijyu - jewel) бижута
меню (menyu - menu) менюта
Bu nötr isimler çoğul yapıldığında çoğunlukla vurgu yeri değişmez..
небе (nebе - gök) kelimesi anlamı biraz değişik iki çoğul forma sahiptir.
– небета (nebeta - gökler) ve небеса (nebesa - cennetler).
Bazı özel durumlar:
4. -ие veya –не tekil son ekiyle sona eren tüm nötr isimlerin -ия ile sonlandırılarak çoğul yapılır.
изречение (izreçenie - cümle) изречения
събитие (sabitie - olay) събития
изискване (iziskvane - istek) изисквания
изказване (iskazvane - konuşma) изказвания
5. -ме ile sona eren tüm nötr isimlerin sonuna -на eklenerek çoğul yapılır.
време (vreme – zaman, hava durumu) времена
име (ime – isim) имена
знаме (zname – bayrak) знамена
ра мо (ramo - omuz) рамена
Yabancı kelimelerden реноме (renome - tekrar) and резюмe (resume-çözüm)düzenli biçimde –та eklenerek çoğul yapılır. реномета, резюмета.
6. -o ile sona eren bazı nötr isimleri çoğul yapmak için sonu -и ile değiştirilir. Bunlar çok seyrek istisnalardır.
животно (jivotno – hayvan) животни
насекомо (nasekomo – böcek) насекоми
влечуго (vleçugo - kertenkele) влечуги
7. -ие ile sona ermeyen bazı nötr isimler de son sesli harfi -я ile değiştirlerek çoğul yapılır.
цвете (tzvete - çiçek) цветя
лозе (loze – üzümbağı) лозя
8. – це or -ще ile sona eren bütün nötr isimlerin sonundaki –e, -a ile değiştirlerek çoğul yapılır.
лице (litze - yüz) лица
училище (uçilişte - okul) училища
IV. Önemli: Çoğul için özel biçime sahip kelimeler vardır.
tekil çoğul
човек (çovek – adam, kişi) хора
дете (dete – çocuk) деца
око (oko – göz) очи
ухо (uho - kulak) уши
V. Bulgarcada sadece tekil olan kelimeler:
1.Bazı soyut kelimeler :
любов (lyubof - aşk), младост (mladost - gençlik), воля (volya – arzu, istek) vb.
2.Bazı kimyasal maddeler ve yiyecekler:
кислород (kislorot - oksijen), водород (vodorot - hidrojen), ориз (oris - pirinç) vb.
VI. Bulgarcada sadece çoğul olan kelimeler:
очила (oçila - gözlük), пари* (pari - para), финанси (finansi - finans) vb.
SAYILABİLİR BİÇİMLİ ERİL İSİMLER - БРОЙНА ФОРМА НА СЪЩЕСТВИТЕЛНИТЕ ОТ МЪЖКИ РОД
Bulgarcada sesiz harfle sona eren eril isimlerin çoğul formunun dışında bir başka sayılabilir biçim olarak tanımlanan biçimi vardır. Sayılabilen biçim her hangi sayıdan sonra veya колко (kolko – kaç?, kaç tane?, ne kadar?), толкова (tolkova – o kadar), няколко (nyakolko – birkaç, biraz) zarflarından sonra kullanılır.
много (mnogo - çok) zarfından sonra düzenli çoğul form kullanılır.
-а veya -я eklenerek yapılan sayılabilir biçimli eril isimler:
tekil sayılabilir çoğul
град (şehir) града градове
брой (sayı) броя броеве
зъб (diş) зъба зъби
Човек има 32 зъба. 32 sayısı nedeniyle sayılabilir.
32 dişli adam
Птиците нямат зъби. çoğul
Kuşların dişlerin yoktur.
От това списание са излезли няколко броя. "няколко" zarfı nedeniyle sayılabilir.
Bu derginin birkaç sayısı vardı.
Колко града има в България? "колко" zarfı nedeniyle sayılabilir.
Bulgaristanda kaç şehir vardır.
В България има много градове. "много" zarfı nedeniyle çoğul.
Bulgaristanda bir çok şehir vardır.
Bazı isimler sonundaki e veya ъ sesli harflerini çoğul haline gelince kaybederler. Ancak sayılabilir biçimde kaybetmezler.
tekil çoğul Sayılabilir
театър театри театъра
прозорец прозорци прозореца
Önemli: Kişilerle ilgili eril isimlerde sayılabilir form kullanılmaz. Bunlar için çoğul form kullanılır.
Колко студенти, няколко учители, 5 ученици
Kaç üniversite öğrencisi, birkaç öğretmen, 5 öğrenci
ARDIŞIK SAYILAR – ЧИСЛИТЕЛНИ БРОЙНИ
1.едно 11.единайсет 21.двайсет и едно
2.две 12.дванайсет 22.двайсет и две
3.три 13.тринайсет 30.трийсет
4.четири 14.четиринайсет 40.четирийсет
5.пет 15.петнайсет 50.петдесет
6.шест 16.шестнайсет 60.шейсет
7.седем 17.седемнайсет 70.седемдесет
8.осем 18.осемнайсет 80.осемдесет
9.девет 19.деветнайсет 90.деветдесет
10.десет 20.двайсет 100.сто
Sayılar: 11-20, 30, 40, 60
11. единадесет (един-на-десет)
12. дванадесет (два-на-десет)
13. тринадесет (три-на-десет)
14. четиринадесет (четири-на-десет)
15. петнадесет (пет-на-десет)
16. шестнадесет (шест-на-десет)
17. седемнадесет (седем-на-десет)
18. осемнадесет (осем-на-десет)
19. деветнадесет (девет-на-десет)
20. двадесет (два-десет)
30. тридесет (три-десет)
40. четиридесет (четири-десет)
60. шестдесет (шест-десет),
Sayıların bu biçimleri konuşulan dilde kullanılmaz. Yukarıda belirtilen konuşma dilindeki biçimleri yazı dilinde de doğru kabul edilir. (единайсет, дванайсет vb.)
!!! Konuşma dilindeki sayı telaffuz biçimleri:
единайсе, дванайсе, тринайсе,…, деветнайсе, двайсе, трийсе, четирсе, педесе, шейсе, седемдесе, осемдесе, деведесе
sondaki –т yutulur. петдесет ve деветдесет deki т daha kolay telaffuz için kaybolur.
40 sayısı daha fazla değişime uğrar.
!!! Aşağıdaki biçimler yazı dilinde doğru kabul edilmez.
200.двеста 2000.две хиляди
300.триста 3000.три хиляди
400.четиристoтин 10000.десет хиляди
500.петстотин 11000.единайсет хиляди
600.шестстотин 100000.сто хиляди
700.седемстотин 1000000.един милион
800.осемстотин 2000000.два милиона
900.деветстотин 5000000.пет милиона
1000.хиляда 1000000000.един милиард
2000000000. два милиарда
Sayılardaki cinsiyet durumu:
1 sayısı eril için – един, dişil – една, nötr – едно ve çoğul – едни.
Един мъж – eril-bir adam
Една жена – dişil-bir kadın
Едно дете – nötr-bir çocuk
Едни хора – çoğul-halk
Bu biçimler belirsiz takılar olarak da kullanılır.
2 sayısı eril için – два , dişil ve nötr için – две.
Два стола - (стол - eril) - iki sandalye(ler)
Две маси - (маса - dişil) – iki masa(lar)
Две легла - (легло - nötr) – iki yatak(lar)
The numbers хиляда (1'000), милион (1'000'000) and милиард (1'000'000'000) çoğul formları vardır
– хиляди, милиони, милиарди.
милион ve милиард sayıları ayrıca sayılabilir biçimleri vardır – милиона, милиарда –
Örnek: много милиони fakat двайсет милиона
Bazı sayıların telaffuzu:
71 – седемдесет и едно
89 – осемдесет и девет
150 – сто и петдесет,
Fakat 156 – сто петдесет и шест
1974 – хиляда деветстотин седемдесет и чeтири,
Fakat 1056 – хиляда и петдесет и шест
11743 – единайсет хиляди седемстотин четирийсет и три
210405 – двеста и десет хиляди четиристотин и пет
1654371 – един милион шестстотин петдесет и четири хиляди триста седемдесет и едно
1200000 – един милион и двеста хиляди
1000059 – един милион и петдесет и девет
Eril kişilik formlarına sahip olan sayılar kişileri ifade eden eril isimlerle beraber kullanılır.
2,3 ve 4 sayılarından eril kişilik formu oluşturmak için –ма son eki eklemek gerekir.
–ма (2 sayısı için – eril biçime - два).
два двама
три трима
четири четирима
5,6,9 ve 10 sayılarından eril kişilik biçimi oluşturmak için –има son eki eklemek gerekir.
пет петима
шест шестима
девет деветима
десет десетима
7 ve 8 sayılarından eril kişilik formu oluşturmak için –ина son eki eklemek gerekir. Son hecedeki e sesi düşer.
седем седмина
осем осмина
Örnekler: двама мъже (but два стола), две жени, две деца.
мъже, kelimesiyle eril kişilik formu kullanılır. Çünkü мъж (adam) eril bir isimdir.
стол (sandalye) kelimesiyle standart ardışık sayılar kullanılır.
Önemli: Ardışık bir sayının ardından gelen bir eril isim çoğulda eril kişilik formunda olmalıdır. Sayılabilir biçimde ise değil..
Doğru: трима студенти
Yanlış: трима студента, три студента, три студенти
devam edecek...
bogutevolu:
İSİMLERİN BELİRLİ VE BELİRSİZ TANIMLIKLARI –
ОПРЕДЕЛИТЕЛЕН И НЕОПРЕДЕЛИТЕЛЕН ЧЛЕН ПРИ СЪЩЕСТВИТЕЛНИТЕ
I. Belirsiz tanımlık:
Bulgarcada özel bir belirsiz tanımlık yoktur.
Ardışık sayı 1’; isimlerin eril, dişil, nötr veya çoğul oluşuna göre dört biçim alır.
Eril için - един
Dişil için - една
Nötr için - едно
Çoğul için - едни
Genellikle cümle içinde belirsiz tanımlık düşer. Gerçekte yalnızca anlamın açık olmadığı durumlarda kullanılır.
Той е един човек с късмет. = Той е човек с късмет. /O talihli bir adamdır.
Това е една ябълка. = Това е ябълка. /Bu bir elmadır.
Имам едно яке. = Имам яке. / Bir ceketim var.
Fakat
В хладилника има една бира (не две). /Buzdolabında bir bira var (iki değil).
II. Belirli tanımlık:
Bulgarcada belirli tanımlık ayrı bir kelime değil, isimle birlikte telaffuz edilen bir son ektir.
1. Dişil isimlerin belirli tanımlığı:
Dişil isimler -та son eki alır.
жена (bir kadın) жената ( o kadın, kadını)
идея (düşünce) идеята (o düşünce, düşüncesi)
песен (bir şarkı) песента (o şarkı, şarkısı)
пролет (bir bahar) пролетта* (o bahar, baharı)
радост (bir sevinç) радостта* (o sevinç, sevinci)
Dişil isim –т ile sona erdiğinde belirli tanımlık çift т ile söylenir.
2. Nötr isimlerin belirli tanımlığı:
Nötr isimlere belirli tanımlık için -тo eklenir.
село (bir köy) селото (o köy, köyü)
море (bir deniz) морето (o deniz, denizi)
изменение (bir değişiklik) изменението (o değişiklik, değişikliği)
такси (bir taksi) таксито (o taksi, taksiyi)
бижу (bir mücevher) бижуто (o mücevher, mücevheri)
меню (bir menü) менюто (o menü, menüyü)
3. Eril isimlerin belirli tanımlığı:
Eril isimler belirli tanımlık olarak -а, -ът, -я, -ят son ekleri alır.
-ът ve -ят tanımlıkları tam tanımlık olarak adlandırılırlar ve yalnızca isim cümle içinde özne görevinde olduğu zaman kullanılır.
-a ve -я tanımlıkları eksik tanımlık olarak adlandırılırlar ve diğer bütün durumlarda kullanılır.
Örnek:
Конят спечели надбягването. At yarışı kazandı.
At eylemi gerçekleştirdiği için özne durumdadır ve ят tam tanımlığı alır.
Fakat:
Ездачът язди коня. Sürücü atı sürüyor.
Sürücü eylemi gerçekleştirdiği için öznedir ve ът tam tanımlığı alır. At ise eylemden etkilenen olduğu için я eksik tanımlık alır.
Normal olarak halk konuşma dilinde tüm durumlarda yalnızca eksik tanımlıkları kullanır. Ancak yazı dili için gereklidir.
-тел, -ар, -й son ekleriyle biten bu isimler -я veya –ят tanımlıkları alır.
учител (öğretmen) учителя учителят
лекар (doktor) лекаря лекарят
край (son) края краят
-я, -ят tanımlığı alan bazı istisnalar:
ден (gün) - деня,
кон (at) - коня,
зет (damat) - зетя,
крал (kral) - краля,
цар (çar) - цаля,
сън (rüya) - съня,
път (yol) - пътя,
огън (ateş) - огъня,
нокът (tırnak) - нокътя,
лакът (dirsek) - лакътя.
Sessiz harfle biten diğer eril isimler -а yada -ът son eki alır.
град (şehir) града градът
молив (kalem) молива моливът
компютър (bilgisayar) компютъра компютърът
a veya –я son ekleriyle sona eren eril isimlere dişil olan –та eklenir. Bunların tam yada eksik tanımlık için farklı biçimleri yoktur.
баща (baba) бащата
съдия (yargı) съдията
-o or –e ile sona eren eril isimlere nötr olan –тo eklenir. Onların da tam yada eksik tanımlıkları için farklı biçimleri yoktur.
чичо (amca) чичото
аташе (ataşe) аташето
4. Çoğul isimlerin belirli tanımlıkları:
Çoğul isimlere cinsiyetine bakılmaksızın belirli tanımlık fonetik olarak eklenir.
-и or -e ile sona eren çoğul isimlere –тe eklenir.
Eril tekil çoğul членувана форма
град (şehir) градове градовете
народ (ulus) народи народите
баща (baba) бащи бащите
Dişil tekil çoğul членувана форма
жена (kadın) жени жените
вечер (akşam) вечери вечерите
ръка (el, kol) ръце ръцете
Nötr tekil çoğul членувана форма
животно (hayvan) животни животните
насекомо (böcek) насекоми насекомите
ухо (kulak) уши ушите
око (göz) очи очите
-а or -я ile sona eren isimlere та eklenir.
Eril tekil / çoğul / членувана форма
крак (ayak,bacak) крака краката
господин (sayın bay) господа господата
брат (erkek kardeş) братя братята
Nötr tekil / çoğul / членувана форма
село (köy) села селата
море (deniz) морета моретата
цвете (çiçek) цветя цветята
изречение (cümle) изречения изреченията
devam edecek....
Rahmie:
Cok guzel bir calisma Mustafa agbey!
bogutevolu:
Neden Bulgarca grameri konusu:
Öncelikle Rahmie kardeşime teşekkür ederim.
Daha önce de bahsettiğim gibi ben ana dilim olan Pomakçayı ancak kulak dolgunluğu kadar biliyorum. Pomakçayı iyi anlıyor ama iyi konuşamıyorum. Bir taraftan Pomakça sözlük ve Pomakça günlük konuşma örnekleri derlediğim gibi diğer taraftan Pomakçaya en yakın dil olarak Bulgarcayı da iki dili karşılaştırabilmek, benzer ve ayrı yönlerini anlayabilmek için öğrenmeye başladım.
Pomakça daha basit, gramer kaygısından uzak, pratik, çoğu yerde kelimelerin kısaltılıp bir çok seslerin yutulduğu hızlı konuşulan bir dil.. Yani bir konuşma dilidir.
Öte yandan Bulgarca ile karşılaştırıldığında ben önceleri annemin konuştuğu dil ile resmi yazılı bulgarcanın arasında ciddi farklar görüyordum. O nedenle ben de başlarda ikisinin neredeyse ayrı bir dil olduğu konusunda bir inanç oluşmuştu. Ancak sonra bulgarca gramerini ve dili üzerinde yoğunlaştıkça iki dil arasında köprüler ve geçişler çoğalmaya başladı.
Sonuç olarak Pomakça ile Bulgarca arasındaki ilginin boyutu ne olursa olsun Pomakça bizim anne ve babalarımızın günlük hayatta kullandığı bir dildir. Pomakça ister müstakil bir dil olsun, ister Bulgarcanın alt şiveleri olarak kabul edilsin gerçek değişmez.
İşte bu nedenle Bulgarca öğrenmek için kapsamlı sözlük, gramer kitabı, günlük konuşma kılavuzları ve Bulgarca edebiyat ürünleri araştırdım. Türkiyede şaşılacak derecede bu konuda az kaynak olduğunu gördüm. Özellikle internette yaptığım araştırmalarda bana yararlı olabilecek işe yarar gramer bilgileri bulamadım. En son bulduğum 50-60 sayfalık bir ingilizce bulgarca gramer metnini işime yarar buldum. Bunun başkalarına da faydası olabileceği düşüncesiyle tercümeye başladım. Kitap esas olarak ingilizce konuşanlara hitap eden ve İngiliz grameri ile bulgar gramerini birbirine kıyaslama yöntemini esas almıştı. Bunu tercüme esnasında türkçe gramere uyarlamak lazım oldu.
Yoğun çalışma temposu içinde fırsat buldukça tercümeye devam ettim. Zaman zaman siteye yapıştırdım. Ancak bu durumda ortaya bu kadar kocaman bir metnin site kapasitesini olumsuz etkileyebileceğini düşünüyorum. Onun yerine buradan duyuru yapıp isteyenlerin maillerine dosya olarak mı göndereyim. Buna şimdilik karar veremedim. Hatta bu konu gereksiz, o nedenle kaldıralım denirse elbette ona da razıyım.
Bu konuda arkadaşlarla uygun bir çözüm bulacağımıza inanıyorum.
Navigation
[0] Message Index
[#] Next page
Go to full version