Topic: Pomak öyküleri: Mustançovilerin atı

[bogutevolu]

Mustançovilerin atı

Yaşlılar hatırlar, ne zamanki Türkler Sinapya eşkiyalarını ortadan kaldırmayı istemişler, O zaman her köyden insanlar onlara yardıma gitmişler. Çepelare’den de böyle insanlar gitmişler. Onlara Mahmut Agovski’nin dedesi Kara İbrahim önderlik etmiş. O zamanlarda Çepelare kazası ve köylerini o yönetiyormuş. Kara İbrahim pek çok insan toplamış ve hepsi de silahlı imişler. Onların bayraktarı Mustan Kaditski imiş. Ne zaman bayrağı taşısa, o en önde gidermiş ve en güzel ata binermiş.

Ä°yi ama, ne zaman MaÅŸergedik’e gitmiÅŸler ve Sinapovi haydutları ile döğüşmeye baÅŸlamışlar; öteden gümüş bir kurÅŸun atılmış, böylece baÅŸ Mustan bayraktar vurulmuÅŸ. Aynı zamanda onun atı yanındaki kuÅŸburnu çalısına baÄŸlı imiÅŸ. At, binicisinin vurulduÄŸunu görünce kiÅŸnemeye baÅŸlamış. Atın kiÅŸnemesinden tepeler çınlamış. At üç gün boyunca kiÅŸnemiÅŸ ve kuÅŸburnu çalısının etrafını ayaklarıyla kazmış ve hiç kimseyi yanına yaklaÅŸtırmamış.  Dördüncü gün çalıyı yerinden sökmüş ve onunla beraber Çepelare’ye Mustançovi’lerin evinin avlusuna gelmiÅŸ. Ä°nsanlar ne zaman ki Mustançovilerin atının geldiÄŸini duymuÅŸlar, hepsi de toplanmışlar. Bir çok kimse atı tutmaya çalışmışlar, ama kimseye izin vermemiÅŸ.

Ne zaman Mustanço’nun annesi dışarı çıkmış,  sadece onu yanına yaklaÅŸtırmış. Başını onun omzuna koymuÅŸ ve bir insan gibi kiÅŸnemeye ve aÄŸlamaya baÅŸlamış. Annesi ve evdeki diÄŸerleri atın koÅŸumlarını çıkarmışlar ve  aÄŸlamışlar ve bu ağıtı söylemiÅŸler:

Konçu le alen kamatan
Kade mu konçu ostavi
Tvoyan Mustançu saybiya
Koi ÅŸte te tebe da eha
Koi ÅŸte bayrakan da nosi
Koi ÅŸte seymene da vodi?

Kızıl güzel atçağız
Nereye bıraktın atçağız
Senin sahibin Mustançu’yu
Kim senin sırtına binecek ?
Kim bayrağı taşıyacak ?
Kim seymenleri götürecek ?

Ve aynı vakitte, annesinin ağladığı zaman diğer seymenler de türküye katılmışlar.

Bayraktaren e ostanal
Zad MeÅŸergedik planina
Pod tionka ela visoka
Drebni mu piltse seymene
Tionke mu eli kumÅŸie..

Bayraktar kalmış
Maşergedik dağında
İnce bir köknarın altında
Birkaç seymen arkadaşıyla
İnce köknar komşularıyla

Anne ve atın nasıl birlikte ağladıklarını görünce civardaki herkes ağlamışlar. Annesi oğlu için ve at süvarisi için.. Ve herkes atın gözlerinden gözyaşlarının nasıl pınar olup aktığı görmüşler.

Anlatan: A. Raiçev
Tercüme: Bogutevolu
Not: Tercüme hikayenin özgün üslubu korunarak yapılmıştır.

[mechta]

• (yazılar Selçe köyün Türkçesi ile yazılmıştır. 1912  yılndan itibaren Türkçe orada yasaklanmıştıtr) 
• 1912 SENESÄ° –  KEBÄ°RE ANNEM BANA ANNATTIRDÄ°IÄžI
  Birinci Balkan savaşında on yaşındaymiÅŸ. O çok  görgüler görmüş ama episi akılımda degil. Bazıları yazalım.
  Fotan Selçe  arasında türklen bulgar ududu var di. Çal tepesi’nde türk kalesi vardi. Kövün  kenarında kışla vardi. Orada çok askerler vardi. Kalede bekçiler vardi.
  Babası bir akÅŸam  gelmiÅŸ kaveden  güçlü güçlü, Ey kızannarım,  marebe tez olacak, gavur bütün insanı buradan kovacak.
  Bir sabah toplar  patladı, insan kalkıştı kaçmaya hayvanlarlen beraber. Annemler dört kardeÅŸ, en  ufağı bir yaşında. Alır sırtına Kavala’ya kadar taşır. Bütün Rodop insanı  Kavala’ya Drama’ya dökülmüş. Kim geçmiÅŸ Türkiye’ye gitmiÅŸ. Gavur itiÅŸir,  Kavala’ya, dayadır ve geri çevirir. “Erkez kövüne dönsün”, demiÅŸ. Erkekleri  isir almış, karı kızan geri dönmüş. Dönmüş ama ne görsün, kövler kül olmuÅŸ.
  KEBÄ°RE’NÄ°N KIZI  FATMA NE DUYMUÅž ANNATIR
  Erkekleri döve döve  götürümiÅŸler. Dedeme bir dipçik vurular dedem yere düşmüş, kafirler sanmış  yölmüştür. AkÅŸam olanakadar kalkar karanlıkta, annemleri itiÅŸir Çukur köve (Zabırdo)yakın.  Annem veri ÅŸamisini, nenem veri fercesini öyle yererler Selçe’ye. Dedem ep  saklı dururmiÅŸ tarlalrda sayalarda. Selçe’de tek dört eski yev kalmış. Dönen  insanlar o dört yeve yerleÅŸmiÅŸ. Gavurlar erbir idareyi yeÅŸaları toplamış o  zaman yevleri yakmışlar. Kimi aç kimi tok kış kıyamet insan cefa çekmiÅŸ.
  Gavur gelir insanı  toplar bir yere, kim adını deÄŸiÅŸtirir, ona idare var, kim deyiÅŸtirmez ona satır  var. Zor zemanlar, açlık çekilmez. Kapı başında bir yandan candar, bir yandan  papaz, bir da bakır su dolu, papazın yelinde krıst(haç), candarın yelinde  makaz. Keser saçından salar suya, papaz bandırır krıstı suya, sorar: “Adın ne?”  “ AyÅŸe.” “Yöp krıstı!” Yöpersin, alır yelle su, serper sana: “ Ayde Åžina!” Salar  dışarı. BaÅŸkası aynı ÅŸekilde: “Adın ne?”   â€œRayme.” “Aydi, Rayna!”
  Erkekleri sade  kafalarını isladırmış, krıstı yöptürürmüş. “Adın ne?” “Veli.” “Aydi Vasil!” Bütün  erkekleri deyiÅŸtirmiÅŸler. Ä°sirler tez döner, adı deyiÅŸmiÅŸ, sonra dönen türk  adıyle. Ä°nsana idare vermiÅŸler yölmeyecek kadar.
  Dedemler her kış  gömermiÅŸler kompir tarlada, koyunnara misir brakırmiÅŸler sayada. VarmiÅŸ ambarcıklar  döşeme altında, kormiÅŸler tereke kuzulara. Kışın beslenirmiÅŸ.
  Dedem da artik meydana  çıkmış, getirirmiÅŸ ordan azar azar misir kompir(mısır patatez). KaynadırmiÅŸ nenem.  AÅŸaÄŸa ukari zahmet görmemiÅŸler. KardaÅŸlarını da idare etmiÅŸ, onnar martta dönmüş,  Ferat amıca Yakıp amıca isirlikten.
  Yazınsı iyniden  baÅŸlamışlar yevler yapmaya. Muhtar koymuÅŸlar bir gavur, Kara Ä°van. Çok izet  verimiÅŸ genç gelinnere, yevden yeve gezermiÅŸ, kızları aramiÅŸ. Birkaç sene  muhtar durmuÅŸ.
  Balkan savaşından  bir astalık bastırmış insanı, kimi üçer kimi beÅŸer kiÅŸi yölmüş, cami yanında  gömmüşler insanları. (sözde kolera hastalığı -1914-18y.)

[mechta]

Anılarını anlatan Fatma Ahmed Ocak 1924 Selçe köyünde dünyaya gelmiş, ve su anda 86 yaşıdadır.